Dit stuk liever als zine? Download hier, print, vouw en deel uit.
Ik ben wanhopig. Ik begrijp niet hoe de Nederlandse politiek, die in Europa en die in Amerika in zo’n korte tijd met democratische gereedschappen veranderd zijn in stinkende shitshows. In luidruchtige theaters waar iedereen die gezond verstand heeft wordt genegeerd, weggehoond en geïntimideerd.
Ik ben wanhopig omdat ik niet weet wat ik er -als kleine mens- aan kan doen. En dus doe ik wat voor de hand ligt: ik lees al het verstandige nieuws, luister alle podcasts en like en deel de goede grappen en verstandig statements op de socials.
Maar helaas: de shitshow krijgt alleen maar meer kijkers en mijn wanhoop groeit en groeit.
Totalitarisme
En dus pak ik Arendt erbij. Een boek en onderwerp (WW2) waarvan ik nooit had gedacht dat het voor onze huidige maatschappij relevant zou zijn: De bronnen van het totalitarisme. Voor dit stuk gebruik ik de analyse van Joop Berding van dat boek.
- In De bronnen van het totalitarisme definieert Arendt totalitaire bewegingen als klassenloze massa bewegingen. Ze zijn anti-burgerlijk en staan buiten het klassieke politieke systeem. Ze hebben hun eigen regels. Die regels worden gemaakt door een sterke leider die zich positioneert als dienaar van het volk. En die dienaar van het volk vraagt absolute loyaliteit.
- Totalitaire bewegingen hebben geen concreet en openbaar programma, het gaat alleen om vertrouwen in de leider (de beweging), toewijding en gehoorzaamheid. Twijfel is disloyaal. De beweging staat geen initiatief toe, daarom worden talenten vervangen door idioten wiens gebrek aan intelligentie en creativiteit de beste garantie is voor hun trouw.
- De ideologie is alleen een droombeeld: een vereenvoudigde weergave van een werkelijkheid die nooit kan bestaan. Een utopische wereld waar de volgers van de beweging voor altijd rustig en vredig kunnen leven. Voor de ideologie wordt getapt uit vaatjes van ontevredenheid: de LGBTQ-ers die iedereen willen veranderen, de buitenlanders die banen en huizen pikken, de klimaatdrammers die alle vrijheid willen inperken en natuurlijk de vrouwen, want de vrouwen.
- De volgers zijn zowel goedgelovig als cynisch; in de beweging vinden de mensen een thuisgevoel én zijn ze een tegenstem naar de heersende macht. Als de beweging succes boekt is dat logisch, als de beweging geen succes heeft is de oorzaak sabotage door de vijand. De beweging is immers het volk en het volk de beweging.
Hallo Wilders, hallo Trump, ik zie jullie eindelijk helder.
Propaganda
Een belangrijk instrument van een totalitaire beweging is propaganda. In propaganda speelt de waarheid geen rol, enige doel is het versterken van de beweging. Het gaslighten van Zelenski en de feitenvrije verklaringen van sommige (PVV) ministers zijn goede voorbeelden.
Op social media delen we vervolgens onze verontwaardiging. We delen en delen tot we uitgeput naar bed gaan. En dat is het doel: de stortvloed aan aan onzin is niet bedoeld om te overtuigen, maar om ons vermogen tot handelen te verlammen: het is niet bij te houden!
Socioloog Katherine Cross onderzocht dit fenomeen. Social media zorgen dat we posten, klagen, scrollen maar dus niet echt iets doen. En dat is niet alleen zonde van de tijd, maar versterkt ook het slechte: ‘Je geeft dingen die ze zeggen zuurstof, zelfs als je beweert ze te ontkrachten. Je legitimeert ze als onderdeel van het debat.’ Bovendien vervreemden social media ons van het echte activisme: de feed gaat om onszelf: onze feed, onze vrienden, ons netwerk. Maar de echte wereld is buiten.
De Echte Mensen Beweging
Tegen een totalitaire beweging kan alleen een Echte Mensen Beweging opstaan. Zichtbaar, als groep. Handelen zoals Arendt dat noemt: een collectieve mening als collectief verwoorden en zo verandering afdwingen. Zodat we allemaal zien en voelen dat we wel iets kunnen doen.
- Mijn bescheiden rol: ik vertel verhalen.
- Maar laten we ook 22 maart samen op de Dam staan voor Landelijke Demonstratie tegen Racisme en Fascisme.
- Een kop koffie met de buren is ook fijn, want sociale netwerken zijn het beste middel tegen totalitarisme.
- Of een goede XR actie als dat je ding is.
- Wat jij kunt en wilt, als je maar verbindt!
Hoera voor de echte mensen.
Wanhoop is goed, het is een krachtbron.
Inspiratie en citaten uit:
- De bronnen van het totalitarisme, Hannah Arendt
- De werelden van Hannah Arendt, Joop Berding
- Log Off: Why Posting and Politics (Almost) Never Mix, Catherine Cross
- Hannah Arendt explains how propaganda uses lies, Open Culture, Josh Jones
- Fascisme versla je niet op social media, One World, Janus Rose
Deel!
Dit stuk liever als zine? Download hier, print, vouw en deel uit.
