In mijn onderzoek naar de plaats van ethiek in het vak van de ontwerper kom ik vaak het persoonlijke tegen. Wie je bent, waar je vandaan komt en wat je hebt meegemaakt is van grote invloed op je eigen persoonlijke waardenset en dus op de keuzes die je als ontwerper maakt. Daarover sprak ik met de 1e jaars studenten van CMD Amsterdam tijdens de opening van het academisch jaar.
In een groep mensen brengt iedereen iets anders mee. En dat is wat mij betreft een grote bron van kennis. Ik ben ervan overtuigd dat ons vak subjectief is. Ik vind het raar dat veel tools en processen die we gebruiken lijken te suggereren dat we daarmee neutrale en rationele keuzes kunnen maken.
Kennis is afstand
Het gevaar dat daarin schuilt is dat we een idee zien als de uitkomst van een proces. Waarbij we de ontwerper reduceren tot een soort manager van informatie. 1 + 1 = 2. Als we dit soort kennis en processen (te) centraal stellen bestaat het risico dat we mensen gaan zien als ontmenselijkte doelgroep, een target waar we op richten.
Nabijheid is een vereiste voor het goede.
Uit Voor Het Goede moet je een ambachtsman m/v zijn:
Waarom is dat moeilijk?
- Vooringenomenheid: we maken snel beslissingen over wie we voor ons hebben op basis van eenvoudige modellen (schoonmaker = laagopgeleid).
- Gezag: veel mensen houden ervan als iemand met gezag vertelt hoe het zit of wat er moet gebeuren. In die gehoorzaamheid verliezen we soms het vermogen empathisch te handelen.
- Afstand: voor mensen die we niet kennen of een leven leiden dat anders is dan het onze is het moeilijker empathische gevoelens te ontwikkelen dan voor mensen die meer op ons lijken.
- Ontkenning: we zijn geneigd onze ogen te sluiten voor wreedheden en lijden van anderen. Het is te abnormaal, te verontrustend, te bedreigend.
Als we ons empathischer opstellen wordt ons werk beter en iedereen gelukkiger. Als we dat niet doen, is het risico levensgroot dat we mensen als middel gaan zien en niet als doel.
Hier lees je het hele stuk.
Menselijk is dichtbij
Daarover sprak ik met de 1e jaars studenten van CMD Amsterdam tijdens de opening van het academisch jaar. Als we uitgaan van het subjectieve van ons vak, is het dus belangrijk wat jij meebrengt. Wie zijn jullie, en hoe maak je dat aan de ander kenbaar?
Ik vroeg het de zaal en deelde t-shirts uit.
- Er waren meer kattenmensen dan hondenmensen.
- Er waren zowel milieuactivisten als boeren (wat uiteraard geen tegenstelling is).
- Er waren introverts, feestbeesten en mantelzorgers.
- Er waren luie mensen, gekke mensen en rare mensen.
Het was een groot feest van openheid!
Wat je bent en wat de ander is, is een rijke bron van kennis.
- Als je elkaar beter kent kun je beter samenwerken. Er is meer ruimte voor empathie, meer aandacht voor en interesse in elkaar.
- Maar ook omdat de expertise die bij al die ervaringen hoort heel handig is. Ineens is al die ervarings-kennis heel dichtbij.
(Her)ken elkaar!